Zgodnie z art. 1481 § 1 ustawy z 26 czerwca 1974 r. – Kodeks pracy pracownikowi przysługuje w ciągu roku kalendarzowego zwolnienie od pracy z powodu działania siły wyższej w pilnych sprawach rodzinnych spowodowanych chorobą lub wypadkiem, jeżeli jest niezbędna natychmiastowa obecność pracownika, w wymiarze 2 dni lub 16 godzin, z zachowaniem prawa do połowy wynagrodzenia.
Mając na uwadze intencję ustawodawcy, wydaje się, że chodzi o sytuacje, gdy choroba / wypadek przydarza się członkowi rodziny pracownika, a nie samemu pracownikowi. I raczej powinny być to sytuacje nieplanowane. Ponadto pamiętać należy, że obok zwolnienia od pracy z powodu działania siły wyższej, pozostają nadal obowiązujące dotychczasowe przepisy prawne o zwolnieniu od pracy w celu załatwienia spraw osobistych, których odpracowanie przez pracownika nie stanowi pracy w godzinach nadliczbowych (art. 151 § 21 k.p.) oraz przepisy dotyczące urlopu na żądanie, tj. nie więcej niż 4 dni urlopu, którego pracodawca obowiązany jest udzielić pracownikowi na jego żądanie zgłoszone najpóźniej w dniu rozpoczęcia urlopu (art. 1672 i 1673 k.p.).
Oczywiście przyczyny skorzystania z tego zwolnienia podlegają ocenie, jednakże wydaje się, że raczej chodzi o sytuacje nadzwyczajne, pilne, nieplanowane. Mając zatem na uwadze brzmienie przepisu, wydaje się, że objawy chorobowe, które nagle wystąpią u dziecka, związane z koniecznością skorzystania przez rodzica z konsultacji i wizyty lekarskiej, gdy niezbędna natychmiastowa obecność pracownika, uprawniają pracownika do skorzystania ze zwolnienia z powodu siły wyższej w trybie art. 1481 k.p.
Kodeks pracy nie wprowadza legalnej definicji siły wyższej, jednakże powszechnie przyjmuje się, iż chodzi o zdarzenie nadzwyczajne, zewnętrzne (niezależne od pracownika), niemożliwe do przewidzenia i któremu nie można było zapobiec.
Pracownik może skorzystać ze zwolnienia przewidzianego w art. 1481 § 1 gdy:
-powodem zwolnienia jest działanie siły wyższej,
– siła wyższa dotyczy pilnych spraw rodzinnych spowodowanych chorobą lub wypadkiem,
– niezbędna jest natychmiastowa obecność pracownika
Przesłanki do skorzystania ze zwolnienia rodzą stwierdzenie, iż chodzi o sytuacje, gdy w związku z nagła sprawą rodzinną potrzebna jest obecność pracownika celem wsparcia czy pomocy w związku z wystąpieniem siły wyższej, a nie o sytuację, gdy sam pracownik jest chory. Warto w tym miejscu wskazać, iż okres niezdolności do pracy z powodu choroby jest usprawiedliwioną nieobecnością w pracy. Zgodnie z § 3 pkt 1) rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z 15 maja 1996 r. w sprawie sposobu usprawiedliwiania nieobecności w pracy oraz udzielania pracownikom zwolnień od pracy zaświadczenie lekarskie jest dowodem usprawiedliwiającym nieobecność w pracy.
Pracodawca jest obowiązany udzielić zwolnienia od pracy z powodu siły wyższej na wniosek zgłoszony przez pracownika najpóźniej w dniu korzystania z tego zwolnienia.
O sposobie wykorzystania w danym roku kalendarzowym zwolnienia od pracy decyduje pracownik w pierwszym wniosku o udzielenie takiego zwolnienia złożonym w danym roku kalendarzowym. Pracodawca jest obowiązany udzielić zwolnienia od pracy na wniosek zgłoszony przez pracownika najpóźniej w dniu korzystania z tego zwolnienia – art. 1481 § 3 k.p.
Zgodnie z powyższym pracownik może zgłosić wniosek o udzielenie zwolnienia z powodu siły wyższej, najpóźniej w dniu korzystania z tego zwolnienia. Przepisy nie wskazują natomiast kiedy najwcześniej pracownik może wystąpić z takim wnioskiem. Nie można wykluczyć sytuacji, w których pracownik dowie się o okolicznościach uzasadniających skorzystanie ze zwolnienia, z odpowiednim wyprzedzeniem. W związku z powyższym należałoby uznać, że złożenie wniosku o udzielenie zwolnienia z powodu siły wyższej z wyprzedzeniem, co do zasady nie powinno stanowić podstawy do odmowy udzielenia zwolnienia. Z drugiej strony należy mieć na uwadze przesłanki udzielenia zwolnienia, jakimi są pilne sprawy rodzinne, spowodowane chorobą lub wypadkiem, wymagające natychmiastowej obecności pracownika.
Przepisy o sile wyższej do zmiany (prawo.pl)