Wprowadzenie urlopu opiekuńczego do Kodeksu Pracy, które nastąpiło 26 kwietnia 2023 r., stanowi przełom w zakresie praw pracowniczych w Polsce. To nowe uprawnienie, zgodne z dyrektywami unijnymi, umożliwia pracownikom wzięcie 5 dni urlopu w roku w celu opieki nad członkiem rodziny lub osobą zamieszkującą wspólnie, która wymaga takiej opieki z poważnych względów medycznych. Uprawnienie to podkreśla rosnącą rolę równowagi między życiem zawodowym a prywatnym, promując jednocześnie aktywny udział mężczyzn w opiece nad dziećmi oraz wprowadzając elastyczne formy organizacji pracy.
W kręgu osób, dla których pracownik może wykorzystać urlop opiekuńczy znaleźli się członkowie jego rodziny lub osoby wspólnie z nim zamieszkujące. Za członka rodziny uznaje się syna, córkę, matkę, ojca lub małżonka pracownika, zgodnie z definicją krewnego przyjętą na gruncie dyrektywy 2019/1158. Pracownik będzie mógł skorzystać z urlopu opiekuńczego także wtedy, gdy opieki lub wsparcia wymagać będzie inna osoba, będąca członkiem jego rodziny, lecz niewymieniona powyżej lub nawet w ogóle z nim niespokrewniona. Warunkiem w tym wypadku jest jednak wspólne zamieszkiwanie w tym samym gospodarstwie domowym.
Urlop opiekuńczy, choć jest bezpłatny, wlicza się do okresu zatrudnienia, co ma kluczowe znaczenie dla dalszych uprawnień pracowniczych. To, że urlop można wykorzystać jednorazowo lub w częściach, daje pracownikom elastyczność w planowaniu i dostosowaniu czasu pracy do osobistych potrzeb opiekuńczych. Przyznanie takiego urlopu bez konieczności przedstawiania zaświadczeń lekarskich ułatwia proces jego uzyskania, jednocześnie zachowując prywatność stanu zdrowia osoby wymagającej opieki.
Aby skorzystać z urlopu opiekuńczego, pracownik musi złożyć wniosek, w którym określa przyczynę konieczności zapewnienia opieki lub wsparcia, nie jest jednak wymagane dołączanie zaświadczeń lekarskich. Wniosek ten powinien zostać złożony co najmniej jeden dzień przed planowanym rozpoczęciem urlopu. Urlop opiekuńczy podkreśla znaczenie wsparcia rodzin i osób bliskich w trudnych sytuacjach życiowych, jednocześnie minimalizując biurokrację i ułatwiając dostęp do tego uprawnienia.
Nowelizacja Kodeksu Pracy w zakresie urlopu opiekuńczego to krok ku bardziej ludzkiej i zrozumiałej polityce pracowniczej, która uznaje i docenia potrzeby pracowników będących rodzicami lub opiekunami. To również wyraz dążenia do zrównoważonego rozwoju społecznego, w którym praca nie wyklucza, lecz wspiera funkcje rodzinne i opiekuńcze pracowników.