Nowelizacja kodeksu pracy
W dniu 21 lutego 2023 r. weszła w życie nowelizacja kodeksu pracy, wprowadzająca przepisy dotyczące badania przez pracodawców trzeźwości oraz obecności środków odurzających u pracowników.
Dotychczasowa sytuacja
Dotychczas badanie trzeźwości było kontrowersyjne ze względu na ochronę danych osobowych. Stan trzeźwości jest uważany przez Urząd Ochrony Danych Osobowych za daną wrażliwą, której przetwarzanie wymagało zgody pracownika.
Nowe przepisy
Nowelizacja wprowadza przepisy (art. 221c–221h k.p.), które dają pracodawcom prawo do przeprowadzania badań trzeźwości oraz obecności środków działających podobnie do alkoholu. Zasady przeprowadzania takich badań muszą być opisane w obwieszczeniu, regulaminie pracy lub układzie zbiorowym pracy.
Przesłanki kontroli
Przeprowadzanie prewencyjnej kontroli trzeźwości nie jest obligatoryjne, ale możliwe na mocy nowych przepisów. Przesłanki do jej wprowadzenia to:
- Niezbędność do zapewnienia ochrony życia i zdrowia pracowników lub innych osób.
- Niezbędność do zapewnienia ochrony mienia.
Pracodawca musi stosować zasadę proporcjonalności, co oznacza, że kontrola powinna być uzasadniona i konieczna.
Sposób przeprowadzania kontroli
Kontrola trzeźwości nie może naruszać godności i dóbr osobistych pracownika. Badania powinny być przeprowadzane w sposób minimalizujący ingerencję w prywatność, np. w odrębnym pomieszczeniu. Urządzenia używane do badań muszą posiadać ważny dokument potwierdzający kalibrację lub wzorcowanie.
Wyniki badań
Badanie trzeźwości określa obecność alkoholu w organizmie. Stan po użyciu alkoholu to stężenie we krwi od 0,2‰ do 0,5‰ alkoholu lub obecność w wydychanym powietrzu od 0,1 mg do 0,25 mg alkoholu w 1 dm3. Stan nietrzeźwości to stężenie we krwi powyżej 0,5‰ alkoholu lub obecność w wydychanym powietrzu powyżej 0,25 mg alkoholu w 1 dm3.
Badanie środków działających podobnie do alkoholu
Do środków tych zalicza się: opioidy, amfetaminę, kokainę, tetrahydrokanabinole, benzodiazepiny. Badanie polega na pobraniu próbek śliny i umieszczeniu ich w urządzeniu do oznaczania metodą immunologiczną.
Wprowadzenie kontroli
Wprowadzenie kontroli musi być zawarte w regulaminie pracy, układzie zbiorowym pracy lub obwieszczeniu. Pracodawca musi poinformować pracowników o wprowadzeniu kontroli co najmniej 2 tygodnie przed jej rozpoczęciem.
Niedopuszczenie pracownika do pracy
Pracodawca nie dopuszcza pracownika do pracy, jeśli kontrola wykazuje stan po użyciu alkoholu, stan nietrzeźwości lub obecność środków działających podobnie do alkoholu. Pracownik ma prawo do wynagrodzenia za okres nieuzasadnionego niedopuszczenia do pracy.
Ochrona danych osobowych
Informacje o wyniku badania trzeźwości przechowuje się w aktach osobowych pracownika przez okres nieprzekraczający roku od dnia ich zebrania, chyba że stanowią dowód w postępowaniu prawnym.
Możliwość badania niepracowników
Przepisy dotyczące prewencyjnej kontroli trzeźwości oraz środków działających podobnie do alkoholu stosuje się także do osób fizycznych wykonujących pracę na innej podstawie niż stosunek pracy, oraz osób prowadzących na własny rachunek działalność gospodarczą.
Podsumowanie
Nowelizacja kodeksu pracy z dnia 21 lutego 2023 r. wprowadza możliwość prewencyjnej kontroli trzeźwości i środków działających podobnie do alkoholu. Pracodawcy mają teraz podstawę prawną do przeprowadzania takich badań, pod warunkiem przestrzegania określonych zasad i ochrony danych osobowych.