Prezydent podpisał w czwartek ustawę o ochronie sygnalistów, która wprowadza dyrektywę Parlamentu Europejskiego i Rady UE w sprawie ochrony osób zgłaszających naruszenia prawa Unii. Nowe przepisy zapewnią ochronę osobom zgłaszającym naruszenia prawa niezależnie od podstawy i formy świadczenia pracy lub pełnienia służby. Za wsparcie sygnalistów odpowiedzialny będzie Rzecznik Praw Obywatelskich.
Zgodnie z ustawą, sygnalistą może być pracownik, osoba świadcząca pracę na innej podstawie niż stosunek pracy, osoba świadcząca pracę pod nadzorem wykonawcy, podwykonawcy lub dostawcy, przedsiębiorca, prokurent, akcjonariusz, wspólnik, stażysta, wolontariusz, praktykant, funkcjonariusz oraz żołnierz.
Sygnalista będzie mógł zgłosić naruszenie prawa przez wewnętrzne kanały zgłoszeń, które stworzą podmioty prywatne i publiczne, zewnętrzne kanały zgłoszeń do odpowiednich organów państwowych oraz przez ujawnienie publiczne w określonych przypadkach.
Ustawa przewiduje możliwość wdrożenia wspólnej procedury zgłoszeń wewnętrznych w ramach grupy kapitałowej, pod warunkiem zgodności z ustawą.
Rzecznik Praw Obywatelskich będzie również przyjmować zgłoszenia zewnętrzne dotyczące konstytucyjnych praw oraz wolności człowieka i obywatela.
W katalogu obszarów, w których można dokonać zgłoszenia lub ujawnienia publicznego, znalazły się m.in.: korupcja, zamówienia publiczne, usługi, produkty i rynki finansowe, przeciwdziałanie praniu pieniędzy i finansowaniu terroryzmu, bezpieczeństwo produktów, transportu, ochrona środowiska, ochrona radiologiczna i bezpieczeństwo jądrowe, bezpieczeństwo żywności i pasz, zdrowie i dobrostan zwierząt, zdrowie publiczne, ochrona konsumentów, prywatności i danych osobowych, bezpieczeństwo sieci i systemów teleinformatycznych oraz konstytucyjne wolności i prawa człowieka i obywatela.
Sygnalista będzie chroniony od momentu zgłoszenia lub ujawnienia publicznego, pod warunkiem, że miał uzasadnione podstawy do sądzenia, iż informacja będąca przedmiotem zgłoszenia jest prawdziwa i stanowi informację o naruszeniu prawa.
Sygnaliści będą chronieni przed działaniami odwetowymi. W przypadku takich działań sygnalista ma prawo do odszkodowania w wysokości co najmniej przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w gospodarce narodowej z poprzedniego roku, ogłaszanego przez Prezesa GUS, lub prawo do zadośćuczynienia.
Ustawa wejdzie w życie po upływie trzech miesięcy od dnia ogłoszenia, z wyjątkiem przepisów dotyczących zgłoszeń zewnętrznych, które wejdą w życie po sześciu miesiącach od dnia ogłoszenia.
Jakie mogą być skutki wdrożenia przepisów
Nowe przepisy dotyczące ochrony sygnalistów mogą znacząco wpłynąć na transparentność w organizacjach. Eksperci podkreślają, że zwiększona ochrona sygnalistów powinna zniechęcić potencjalnych sprawców naruszeń prawa i zwiększyć poczucie bezpieczeństwa osób zgłaszających nieprawidłowości. Może to również prowadzić do wzrostu liczby zgłoszeń, co wymaga odpowiedniego przygotowania instytucji odpowiedzialnych za ich przyjmowanie i analizę.